Ugaidi ni Nini? Na Magaidi ni Watu Gani Hasa? Sehemu ya Kumi na Sita: 'Tawi' la al-Qaeda katika Rasi ya Uarabuni (al-Qaeda in the Arabian Peninsula)

1. Utangulizi

Al-Qaeda katika Rasi ya Uarabuni (Al-Qaeda in the Arabian Peninsula – AQAP) ni mojawapo ya matawi muhimu na yenye ushawishi mkubwa ya mtandao wa kigaidi wa al-Qaeda duniani. Kama jina lake linavyopendekeza, kikundi hiki kina msingi wake katika eneo la Rasi ya Uarabuni, hususan Yemen na Saudi Arabia, ingawa operesheni zake zimewahi kuvuka mipaka na kugusa mataifa mengine katika Mashariki ya Kati na maeneo ya pembezoni. Uwepo wake na shughuli zake zimeathiri siasa za kikanda na kimataifa, huku ikiwa ni kitovu muhimu cha juhudi za kupambana na ugaidi (Counter-Terrorism) za nchi nyingi zenye masilahi katika eneo hilo.

Tangu kuanzishwa kwake, AQAP imejipambanua kama moja ya matawi yenye utii wa dhati kwa itikadi za al-Qaeda iliyoasisiwa na Usama bin Laden na baadaye kurithiwa na Ayman al-Zawahiri (kabla ya kifo chake), na kisha viongozi wengine wa kikundi cha al-Qaeda. Utii huu unajumuisha misingi ya kiitikadi inayoshabihiana na makundi mengine yanayofuata misingi mikali ya Uislamu (jihadi), ikiwemo wazo la kupambana na serikali za Kiarabu na mataifa ya Magharibi wanaoziona kuwa vibaraka au wavamizi wa ardhi za Waislamu. Hata hivyo, AQAP ina sura ya pekee inayojitofautisha na matawi mengine ya al-Qaeda kutokana na mazingira yake ya kipekee ya Kiyemen, tofauti za kijamii, na malengo mahususi ya kitafa (kama vile kupambana na serikali ya Yemen na kutafuta udhibiti wa maeneo muhimu).

Kikundi hiki kimepata umaarufu mkubwa kutokana na mbinu zake za kioperesheni ambazo ni pamoja na ulipuaji wa mabomu katika taasisi za serikali, mahoteli, vituo vya kijeshi, na hata mashambulizi ya wazi dhidi ya wanadiplomasia wa kigeni. Aidha, kimewahi kutekeleza mashambulizi ya kuvutia hisia za ulimwengu, kama jaribio la kulipua ndege za abiria zinazotoka Marekani au Ulaya, pamoja na kutoa mafunzo kwa wafuasi wake kuhusu mbinu za kushambulia mataifa ya Magharibi. Ufikiaji wake katika vyombo vya habari, hasa kupitia machapisho ya Propaganda kama “Inspire Magazine,” umeifanya AQAP kuwa moja ya makundi ya kwanza katika uga wa kigaidi kutumia vizuri mtandao wa intaneti kufikia hadhira kubwa ya vijana wenye misimamo mikali na kuhamasisha mashambulizi ya “mbwa mwitu pweke” (lone wolf attacks).

Kiitikadi, AQAP imejikita katika tafsiri kali ya itikadi ya Salafi-Jihadi, ikiamini katika mapambano ya silaha kama njia ya kutekeleza maono yake. Hata hivyo, nguvu na uendelevu wake ndani ya Yemen unachangiwa pia na mambo ya ndani yanayohusisha mgawanyiko wa kikabila, changamoto za kiuchumi, udhaifu wa taasisi za serikali, na vita vya wenyewe kwa wenyewe ambavyo vimeathiri maeneo mengi nchini. Mtaji huu wa migogoro huruhusu kikundi kujijenga, kujiimarisha, na hata kutoa aina fulani ya huduma za jamii katika baadhi ya maeneo, hivyo kupata uungwaji mkono au angalau uvumilivu kutoka kwa wakazi wa maeneo wanayoyashikilia.

Kwa muktadha mpana zaidi, ni muhimu kutambua jinsi al-Qaeda yenyewe ilivyobadilika baada ya mauaji ya Usama bin Laden mwaka 2011, na jinsi mabadiliko hayo yalivyoathiri matawi yake. Hivi leo, baadhi ya wachambuzi wa masuala ya ugaidi wanaamini AQAP ni tawi lenye nguvu zaidi la al-Qaeda, hasa kutokana na uwezo wake wa kufanya mashambulizi ya kimataifa na kudhibiti baadhi ya maeneo ya ndani ya Yemen. Jukumu lake ni pana kuliko tu kufanikisha mashambulizi; linahusisha pia uhamasishaji wa kiitikadi na ushiriki katika migogoro ya ndani, ambavyo vyote vinasaidia kulifanya liwe tishio endelevu katika usalama wa kikanda na kimataifa.

Katika sekta ya ujasusi na usalama, AQAP imekuwa ikitazamwa kama tishio kuu, si tu kutokana na uwezo wake wa kujipenyeza katika mifumo ya kiulinzi, bali pia kutokana na msukumo wake wa kuendeleza “vitisho vya muda mrefu” kupitia teknolojia ndogo ndogo za milipuko (IEDs), uchochezi mkali katika vyombo vya habari vya mtandaoni, na kuhimiza mashambulizi ya “kufana mtu binafsi.” Hii inatoa changamoto kubwa kwa vyombo vya usalama ambao wanapaswa kukabiliana na mbinu zinazobadilika na zisizo tarajiwa.